ISTORIJA

 

Arheološka istraživanja ubedljivo govore o postojanju naselja u ovom kraju još u dalekoj prošlosti. Bjelopoljski kraj bio je naseljen još u neolitu (10.000 do 3.000 godina prije n. e.). U selu Majstorovina kod Bijelog Polja, pronađena je kamena sjekira koja potiče iz neolita. Ostaci materijalne kulture pronađeni su i u selu Bijedići, a potiču iz bronzanog doba (3.000 do 1.000 godina prije n. e.). I u selu Ostrelj pronađene su dvije sekire tzv. jadranskog tipa. Na osnovu pronađenih predmeta u samom gradu možemo tvrditi da su na području današnjeg Bijelog Polja postojale naseobine praistorijskog doba. U Rakonjama, jednom od prigradskih naselja, 1975. godine pronađena je glačana kamena sjekira, koja datira iz srednjeg bronzanog doba. Sve ovo dokazuje da je na ovom prostoru čovjek obitovao i u starijem gvozdenom dobu i da su to proizvodi ilirskih plemena čija je teritorija zahvatala i oblast Bijelog Polja.

Ostaci ilirsko–rimske kulture nađeni su na lokalitetu pored crkve Svete Bogorodice u Voljavcu. Takođe su pronađeni i tragovi kultnog mjesta u Zatonu, 15 km od Bijelog Polja i nadgrobni spomenici u Dubovu.

Sudeći po arheološkim nalazima na samom području grada, moguće je govoriti o postojanju jedne rimske naseobine na obali Lima, u neposrednoj blizini današnjeg centra Bijelog Polja. U naselju Pruška pronađen je bakarni rimski novčić cara Probusa iz druge polovine polovine 2. vijeka. Na lokalitetu latinskog groblja postojale su nadgrobne ploče iz vremena 2. do 3. vijeka n. e. Negdje pred Drugi svetski rat, otkriven je na ovom lokalitetu žrtvenik sa natpisom od čvrstog bijelog kamena, podignut rimskom božanstvu Herkulu. Ovaj žrtvenik se danas čuva u crkvi Svetog Nikole u Nikoljcu. Vjerovatno je na području Bijelog Polja u doba Rimljana postojao grad (Municipijum) sa određenom samoupravom.

Kulturni ostaci iz početnih faza praistorijskog doba na teritoriji bjelopoljske opštine nijesu nalaženi. Blizina nalazišta u Petnjiku kod Berana iz starijeg neolita (starčevačka grupa) i na Beran-Kršu iz srednjeg neolita (vinčanska grupa) ukazuje da je docnije širenje primitivnih oblika zemljoradnje sa istoka obuhvatalo i susjednu bjelopoljsku oblast koja je kvalitetom zemljišta i obiljem voda bila veoma pogodna za početni oblik privređivanja. Iz neolita su ostaci nalazišta na rječnoj terasi u selu Bijedići, a iz razvijenog bronzanog doba ostaci brojnih naselja gradinskog tipa kao i sjekira albansko-dalmatinskog tipa iz Ostrelja. Prema jednoj grupi naučnika (M.Garašanin, Ž.Šćepanović) područje Bijelog Polja su u predrimsko doba naseljavali pripadnici ilirskog plemena Autarijata, dok znamenita Fanula Papazoglu postojbinu ilirskih Ardijeja vezuje za područje crnogorskog sjeveroistoka kojemu pripada  i prostor bjelopoljske opštine. Iz vremena rimske vladavine su natpisi na kamenim blokovima ugrađenim u zidove pravoslavnih crkava (Sv.Nikole u Nikoljcu i Sv.Jovana u Zatonu) od kojih su većina podignute na temeljima ranohrišćanskih bazilika. Ostatke kultnih mjesta na dobrinjskim Baricama, Novčića groblju u Ličinama, u Mioču, Voljavcu, Dobrakovu i Pavinom Polju jedni istraživači povezuju sa balkanskom kulturom stećaka, a drugi sa protobalkanskom kultnom simbolikom. Po dolasku Slovena, prema jednoj grupi naučnika, bjelopoljski sjeveroistok je granično područje između Zećana i Rašana i u drugoj polovini XI vijeka u sastavu države Vojislavljevića, dok se po drugima do Nemanjića perioda ovaj prostor ne može jasno diferencirati.

Geografski položaj i karakteristike predjela bjelopoljske opštine jasno odražavaju sve povoljnosti za formiranje većih naseobina još u dalekoj prošlosti. Na južnom kraju polja gdje se u Lim ulivaju Lješnica i Lipnica susrijeću se dva glavna puta: jedan uzdužni uz samu dolinu na pravcu sjever–jug i drugi poprečni koji je spajao predjele sa istočne i zapadne strane rijeke. Iako pojedini arheolozi vide mogućnosti postojanja naselja gradskog tipa (municipiumi) u rimskom periodu na području Bijelog Polja i susjednih Berana (M. Garašanin), potpuno relevantnima mogu se smatrati postavke o početku  formiranja razvijene naseobine u XIII vijeku  kada je iz Stona 1252. godine u Crkvu Svetog Petra preneseno sjedište Humske episkopije. Tada se u ovom novom duhovnom i kulturnom epicentru dijela nemanjićke teriotorije počela širiti naseobina koja je postepeno nadrastala karavansku stanicu na putu za Brskovo i Dubrovnik. U Limskoj povelji (1254-1264) Uroša I pominju se današnji dijelovi grada Pruška i Lipnica  kao naseljeni posjedi  Crkve Svetog Petra. Konzistentnosti postavki o ovakvom slijedu razvitka ide u prilog i to što je Uroš I za humskog episkopa  postavio svog brata Savu.

Nakon dolaska Turaka ulogu Crkve Svetog Petra preuzima Crkva Svetog Nikole u Nikoljcu, a u zabilješkama za 1456-1458. godinu dubrovačkog trgovca Živana Pripčinovića naselje se pominje kao Nikolj-Pazar. Prema narodnom i većini drugih tumačenja današnje ime Bijelo Polje je dobilo po ovdje veoma rasprostranjenom cvijetu bijela rada i tako se pominje prvi put 28. juna 1589. godine u jednom dokumentu iz kotorskih sudsko-notarskih knjiga, a turski naziv Akovo ( što takođe znači bijelo polje ) javlja se u XVII vijeku. U vrijeme turske vladavine naselje skoro gubi raniju tranzitnu funkciju pored ostalog i zbog primitivnih privrednih odnosa i tek u XVIII vijeku sa intenzivnijim razvojem zanatstva i trgovine poprima nekadašnju ulogu. Podložnički odnosi u poljoprivredi, i uopšte, feudalni način života dominirali su ovdje i tokom druge polovine XIX vijeka iako su se blizina crnogorske i srpske granice i evropska civilizacijska strujanja sve više osjećali. Nakon kratkog perioda slobode  poslije protjerivanja Turaka (1912-1915) uslijedila je austro-ugarska okupacija, a potom veoma usporen razvoj u Kraljevini Jugoslaviji. Tek sa izgradnjom i modernizacijom puta prema Prijepolju, i prema Mojkovcu, Kolašinu i Podgorici, Bijelo Polje će  početi da se osjetnije razvija, da bi od malene kasabe postalo treći po veličini crnogorski grad.

U periodu iza Drugog svjetskog rata privreda Bijelog Polja postepeno napreduje. Nakon formiranja Građevinsko-industrijskog preduzeća (1948), Pilane „Špiro Dacić“ (1949), Fabfike za preradu voća  (1951) i Fabrike za preradu mesa uslijedilo je puštanje u pogon Vunarskog kombinata  (1961) koji je upošljavao preko 2000 radnika, a potom su se razvile i druge fabrike: Fabrika obuće „Beograd“, Imako, Lenka, Bjelasica-Rada,  Jekon, Polipak, Prva Petoljetka. Bjelopoljsko područje je proglašeno prvim oglednim poljoprivrednim planinskim regionom u SFRJ, a veliko Poljoprivredno preduzeće „Bjelasica“ ostvarivalo je kooperaciju sa brojnim poljoprivrednicima iz okoline, bavilo se proizvodnjom poljoprivrednih kultura, otkupom, skladištenjem i distribucijom ljekovitog bilja i druge trgovačke robe preko svojih stotinu prodavnica u susjednim opštinama i centralnom dijelu Crne Gore. Intenzivan privredni razvoj slijedio je napredak u razvoju školstva  i zdravstvene zaštite.

Tokom dezintegracije Jugoslavije i nakon povratka nezavisnosti Crne Gore, u Bijelom Polju se razvijaju mala i srednja preduzeća, uslužne djelatnosti, proizvodnja zdrave hrane, prerada mesa i rekreativni turizam. Veliki napredak je vidan naročito u izgradnji putne infrastrukture (izgrađeno je 500 km nekategorisanih i 135 km asvaltnih puteva, sedam novih mostova na Limu i gradska obilaznica) i drugih infrastrukturnh objekata (500 km vodovodne mreže, nova sportska hala, uz ostale brojne novoizgrađene i rekonstruisane objekte za potrebe kulture i obrazovanja, zdravstva i socijalne zaštite)

Arheološka istraživanja ubjedljivo govore o postojanju naselja u ovom kraju još u dalekoj prošlosti. Bjelopoljski kraj bio je naseljen još u neolitu (10.000 do 3.000 godina prije n.e.). U selu Majstorovina kod Bijelog Polja, pronađena je kamena sjekira koja potiče iz neolita. Ostaci materijalne kulture pronađeni su i u selu Bijedići, a potiču iz bronzanog doba (3.000 do 1.000 godina prije n.e.). I u selu Ostrelj pronađene su dvije sjekire tzv. jadranskog tipa. Na osnovu pronađenih predmeta u samom gradu možemo tvrditi da su na području današnjeg Bijelog Polja postojale naseobine praistorijskog doba. U Rakonjama, jednom od prigradskih naselja, 1975. godine pronađena je glačana kamena sjekira, koja datira iz srednjeg bronzanog doba. Sve ovo dokazuje da je na ovom prostoru čovjek obitovao i u starijem gvozdenom dobu i da su to proizvodi ilirskih plemena čija je teritorija zahvatala i oblast Bijelog Polja.

Ostaci ilirsko–rimske kulture nađeni su na lokalitetu pored crkve Svete Bogorodice u Voljavcu. Takođe su pronađeni i tragovi kultnog mjesta u Zatonu, 15 km od Bijelog Polja i nadgrobni spomenici u Dubovu.

Sudeći po arheološkim nalazima na samom području grada, moguće je govoriti o postojanju jedne rimske naseobine na obali Lima, u neposrednoj blizini današnjeg centra Bijelog Polja. U naselju Pruška pronađen je bakarni rimski novčić cara Probusa iz druge polovine polovine 2. vijeka. Na lokalitetu latinskog groblja postojale su nadgrobne ploče iz vremena 2. do 3. vijeka n.e. Negdje pred Drugi svjetski rat, otkriven je na ovom lokalitetu žrtvenik sa natpisom od čvrstog bijelog kamena, podignut rimskom božanstvu Herkulu. Ovaj žrtvenik se danas čuva u crkvi Svetog Nikole u Nikoljcu. Vjerovatno je na području Bijelog Polja u doba Rimljana postojao grad (Municipijum) sa određenom samoupravom.

 Presjek istorijskih prilika i događaja u Bijelom Polju okarakterisan je i osvjedočen kroz relativno veliki broj arheoloških i kulturnih spomenika, na osnovu čega se stiče utisak o stalnoj naseljenosti i kontinuitetu istorijskih i kulturnih zbivanja na užem području Bijelog Polja i njegovoj široj okolini.

Arheološka istraživanja potvrđuju da je Bjelopoljski kraj bio naseljen još u Neolitu (10. do 3. hiljade godina prije Nove ere). U selu Majstorovina, kod Bijelog Polja, pronađena je kamena sjekira koja potiče iz Neolita. Ostaci materijalne kulture pronađeni su i u selu Bijedići, koji potiču iz Bronzanog doba (3. do 1. hiljade prije Nove ere). I u selu Ostrelju pronađene su dvije sjekire, takozvanog “Jadranskog tipa“. Na osnovu pronađenih materijalnih nalaza u samom gradu, možemo tvrditi da su na području današnjeg Bijelog Polja postojale naseobine u praistorijsko doba. U Rakonjama, danas jednom od naselja Bijelog Polja, 1975. godine pronađena je kamena glačana sjekira, koja datira iz Srednjeg bronzanog doba. To je dokaz da je na ovom području čovjek obitavao i u Starijem gvozdenom dobu – Halštatu, i da su to proizvodi ilirskog plemena Autarijata, čija je teritorija zahvatala i oblast našeg grada.

Ostaci ilirsko – rimske skulpture nađeni su na lokalitetu Crkve Svete Bogorodice u Voljavcu. Takođe, pronađeni su i tragovi “kultnog mjesta“ u Zatonu, 15 km od BIjelog Polja i nadgrobni spomenici u Dubovu.

Sudeći na osnovu nekoliko arheoloških nalaza, nađenih na samom području grada, moguće je govoriti o postojanju jedne rimske naseobine na obali Lima u neposrednoj blizini današnjeg centra Bijelog Polja. U naselju Pruška pronađen je bakarni rimski novčić cara Probusa iz vremena druge polovine 3. vijeka. Na lokalitetu “Latinsko groblje“ postojale su nadgrobne ploče iz vremena 2 – 3. vijeka Nove ere. Negdje pred Drugi svjetski rat otkriven je na ovom lokalitetu žrtvenik sa natpisom od čvrstog bijelog kamena, podignut rimskom božanstvu Herkulu. Ovaj žrtvenik se danas čuva u Crkvi Sv. Nikole u Nikoljcu. Vjerovatno je da je na području Bijelog Polja postojao u doba Rimljana Municipijum, grad sa određenom samoupravom.

Bijelo Polje svoj kulturni identitet posebno gradi kroz organizovanje RVP i FDA Crne Gore.

Pune 32 godine Bijelo Polje je uspješan organizator i domaćin Festivala dramskih alternativnih stvaralaca a isto toliko godina Bijelo Polje, svake godine septembra mjeseca, u znak sjećanja na patriotu i pjesnika sanjara i zaljubljenika u rodni grad, brzake Lima i njegove obale – Rista Ratkovića, okuplja pjesnike iz zemlje i inostranstva s prevashodnim ciljem da afirmiše mlade pjesničke talente.

Ali Bijelo Polje nije samo grad Rista Ratkovića, Bijelo Polje je prepoznato po Miroslavljevom jevanđelju, najstarijem spomeniku pravoslavlja. Bijelo Polje je istovremeno i grad Ćamila Sijarića, Miodraga Bulatovića, Avda Međedovića, slikara Lazovića, Polimskog i drugih brojnih i značajnih stvaralaca.

Pored centra za kulturu u kulturnom životu naše Opštine aktivnu ulogu imaju i KUD “Tekstilac“, Bjelopoljski tamburaši, “Limski biseri“, Književni klub “Miodrag Bulatović“, Udruženje slikara, časopis za književnost i kulturu “Odzivi“, kao i druga udruženja i grupe.